Een specifieke fobie is denk ik de meest bekende vorm van angst. Bij een specifieke fobie ben je bang voor een bepaald iets. Dit kunnen bijvoorbeeld kleine ruimtes zijn, maar ook spinnen, bloed, hoogtes of onweer. Ik kan wel wat fobieën bedenken waar ik last van hebt en jij hebt vast ook wel wat situaties die jij liever vermijdt. Welke specifieke fobieën zijn er eigenlijk allemaal en kun je die angsten overwinnen? Lees gauw verder.
Om meer over specifieke fobieën te weten te komen is het belangrijk om te weten wat een specifieke fobie nu precies is.
Er zijn 4 verschillende types:
- Situationeel type: Angst voor bijvoorbeeld vliegtuigen, liften, kleine plaatsen (claustrofobisch).
- Natuurlijke omgeving type: Angst voor natuurlijke situaties, bijvoorbeeld hoogtes, onweer, storm, water.
- Deze angst ontwikkelt zich vaak al in de kindertijd.
- Bloed-injectie-letsel type: Angst voor bijvoorbeeld bloed, naalden en/of medische ingrepen.
- Dit type is het meest moeilijk te behandelen, doordat deze mensen flauwvallen nog voor ze de angst op het hoogst ervaren. Hierdoor is exposure moeilijk toe te passen.
- Dieren type: Angst voor bepaalde dieren, bijvoorbeeld honden, muizen, ratten, slangen, spinnen, etc.
- Ook deze angst ontwikkelt zich vaak al in de kindertijd.
Naast deze 4 subtypen is er ook nog een overige categorie. Denk hierbij aan angst om te stikken, overgeven, vreemde geluiden, ballonnen etc.
DSM-5:
- Aanhoudende onredelijke en buitensporige angst.
- Blootstelling (exposure) wekt angst of paniek op.
- De situatie wordt vermeden of ervaren met intense angst.
- Je weet dat de angst buitensporig en/of onredelijk is.
- De angst moet minimaal 6 maanden voorkomen.
Je hebt 11 procent kans om ooit in je leven een specifieke fobie te ontwikkelen. Een erg grote kans dus. Echter, lang niet iedereen met een specifieke fobie gaat ervoor in behandeling. Dat komt omdat specifieke fobieën goed te vermijden zijn. Iedereen heeft misschien wel iets waar hij/zij bang voor is, maar het is pas een probleem als de angst echt onredelijk of buitensporig is.
Oorzaken:
Er zijn verschillende oorzaken waardoor je een specifieke fobie zou kunnen ontwikkelen.
Klassieke conditionering: Weet jij niet wat klassieke conditionering is? Kijk dan dit filmpje.
- Direct: Stel je hebt een keer vastgezeten in een lift en je vond dat heel erg eng, dan kan het zijn dat je deze angst linkt aan de lift. Dus iedere keer als je een lift ziet, voel je die angst weer. Er hoeft maar één keer iets te gebeuren en je kunt er dan al een fobie voor ontwikkeld hebben.
- Indirect (Vicarious learning/Modeling): Jouw ouders reageren bijvoorbeeld angstig op een situatie, dan is de kans groot dat je deze angst over zult nemen. Het zien, lezen of horen dat iemand iets overkomt, kan ook al genoeg zijn om er een fobie voor te ontwikkelen.
Preparedness theory: Sommige fobieën komen vaker voor, doordat het evolutionair gezien beter was om te overleven (denk aan de angst voor spinnen). Hierdoor kan het zijn dat mensen deze fobieën sneller ontwikkelen.
Daarnaast kunnen er ook veel individuele verschillen zijn.
Voor de gebeurtenis:
- Genen: Sommige mensen zijn er meer gevoelig om een fobie te ontwikkelen.
- Eerdere ervaringen: Het kan helpen om voor een slechte ervaring, al (meerdere) goede ervaringen met iets te hebben, hierdoor zal je er minder snel een fobie voor ontwikkelen.
Tijdens de gebeurtenis:
- Level van controle: Wanneer je in staat bent om zelf uit de benarde situatie te komen, dan weet je hoe het afliep en zal je minder snel een fobie ontwikkelen, dan wanneer je door iemand geholpen werd. Hierdoor blijf je je afvragen wat er gebeurd zou kunnen zijn wanneer die persoon er niet was geweest (attention bias).
Na de gebeurtenis:
- Inflatuation effect: Door het ervaren van een enge gebeurtenis zou dit een eerdere enge gebeurtenis weer kunnen activeren, waardoor je zelfs jaren later nog een fobie kunt ontwikkelen voor een eerdere enge gebeurtenis.
- Re-evaluation: Doordat je weer nieuwe informatie krijgt over dat wat je mee hebt gemaakt, kan het zijn dat je het weer opnieuw gaat bekijken en alsnog een fobie ontwikkelt. Door een attentionbias kun je een situatie anders interpreteren.
- Mental rehearsal: Doordat je de gebeurtenis in je hoofd af blijft spelen, kan het zijn dat je een fobie ontwikkelt (attention bias).
Behandeling
Ondanks dat een specifieke fobie dus erg veel voorkomt, zijn er maar weinig mensen die hulp zoeken. En dat terwijl het hun leven best kan beperken. Maar welke behandeling werkt nu het beste en waarom? Net als bij de meeste angststoornissen, werkt ook nu exposure het best. Bij exposure word je blootgesteld aan de angst. Dit leidt tot een verbetering van 85 tot 95%.
Exposure:
- Het angstnetwerk wordt geactiveerd.
- Het is belangrijk dat je weet wat jou te wachten staat. Je gaat dus angst ervaren en je moet weten dat de angst ook een hoogtepunt heeft. Als het eenmaal dat hoogtepunt gehaald heeft, dan zal het iedere keer weer een beetje minder worden. Je kunt dus meerdere sessies doen, maar één lange sessie kan ook. Het beste effect wordt behaald bij meerdere sessies.
- Hiërarchisch: Maak een trap met onderaan waar je nu staat en bovenaan wat je graag zou willen. Bedenk steeds een klein stapje wat je kunt nemen om bijvoorbeeld over je angst voor spinnen heen te kunnen komen. Begin bijvoorbeeld met het opzoeken van plaatjes van spinnen. Bekijk vervolgens een echte spin (die veilig in een bakje zit) en laat hem daarna vrij over de tafel lopen. Een uiteindelijke stap kan zijn om de spin aan te raken of zelfs over jouw hand heen te laten lopen.
- Het is wel belangrijk dat je exposure blijft uitvoeren. Anders kan een angst ook snel weer terugkomen.
- Als je bang bent voor naalden of bloed, dan komt het vaak voor dat je flauwvalt nog voordat de angst het hoogtepunt bereikt heeft. Dit kan lastig zijn in de behandeling. Hiervoor kun je applied tension proberen. Je gaat vlak voordat je de angst aangaat minimaal vijf keer al jouw spieren aanspannen en vervolgens de spierspanning voor een groot deel weer loslaten. Dit kan voorkomen dat je flauwvalt op het moment dat je met jouw angst in aanraking komt.
Naast exposure is het dus ook heel belangrijk om te weten hoe angst werkt. Angst neemt namelijk iedere keer een klein beetje af. De eerste keer dat je met jouw angst in aanraking komt, zal deze op zijn hoogst zijn. Maar als je dan bij jouw angst blijft en niet direct wegloopt, zal je merken dat de angst langzaam minder wordt. De volgende keer dat jij jouw angst onder ogen komt, zal jij wel weer heel veel angst ervaren. Echter, dit is iets minder hoog dan de eerste piek en ook dan zal de angst weer langzaam minder worden.
Heb jij een specifieke fobie? Zo ja? Welke? Heb jij al eens geprobeerd om van die angst af te komen?
Reactie plaatsen
Reacties